Prof Dr. Ahmed AKGÜNDÜZ/624 Sayfa/I. Baskı
Bu kitapta; Osmanlı Devleti’nde Belediye Teşkilâtının bilinenin aksine 1855’te başlayan Şehremâneti ile veya 1857’de kurulan Altıncı Belediye Dâiresi ile değil, Osman Bey’in ilk muhtesibi yani “Allah’ın kullarının huzuru ve refâhı için elinden geleni yapan ve Allah için çalışan” belediye başkanını tayiniyle başladığını; Başka bir deyişle Belediye teşkilatımız 149 veya 151 önce değil, 500 yıl önceden tatbik edilmeye başlayan muhtesiblik ve hisbe teşkilâtı ile başlamış olduğunu belgeleri ile bulacaksınız.
Osman Nuri Ergin’ini Mecelle-i Umûr-ı Belediye adlı anıt eserinde bulamadığını ifade ettiği 1299- 1855 yılları arasındaki klasik dönemle ilgili bilgi, belge ve yüzlerce Belediye Kanunu da, “Osmanlı Belediye Teşkilâtı ve Belediye Kanunları” kitabının yazarı tarafından uzun araştırmaları sonunda bulunmuş, eserde yerini almıştır.
Bulunan Belediye kanunları arasında 1502’lerde Osmanlı hukûkçuları tarafından hazırlanan, II. Bâyezid tarafından tedvîn edilen ve asırlarca uygulanan dünyanın ilk belediye kanunu, ilk hayvan haklarıyla ilgili düzenleme ve tüketici haklarıyla alakalı aşağıdaki ilk hukûkî metin de bulunmaktadır.
1502 tarihli İstanbul İhtisâb Kanunnâmesindeki hükümler şöyledir:
″58. Ve ayağı yaramaz beygiri işletmeyeler. Ve at, katır, eşek ayağını gözedeler ve semerin göreler. Ve ağır yük vurmayalar; zira dilsiz canavardır. Her hangisinde eksik bulunursa, sâhibine tamam ettireler. Bu kurallara uymayanın gereği gibi hakkından gele. Ve hamallar ağır yük vurmayalar, örf ve âdet ne ise o kadar yük vuralar.″.
“73 Bütün bu zikr olunanlardan başka her ne ki Allah ü Te’âlâ yaratmıştır, hepsini de muhtesib (belediye memuru) görüp gözetse gerekir hukûkta hükümleri vardır.
“Osmanlı Belediye Teşkilâtı ve Belediye Kanunları” kitabı, bir kitap içinde iki kitaptan ve kitaplar da kendi içinde değişik bölümlerden meydana gelmiştir.
Birinci Kitap da 1299’dan 1855 tarihine kadar ki Osmanlı belediye teşkilâtı ve kanunları verilmiştir.
İkinci Kitap da ise 1855’de Şehremâneti Teşkilâtı kurulduktan sonraki; özellikle taklit edilen Fransız belediye teşkilâtı ve belediye kanunları incelenmiş ve irdelenmiş, 1855 tarihli Şehremâneti Nizâmnâmesi, 1857, 1868, 1876 ve 1879 tarihli kanunlar ve bu dönemi özetleyen bilgiler verilmiştir.
