BİRİNCİ CİLD: KAMU HUKUKU
(ANAYASA-İDARE-CEZA-USUL-VERGİ-DEVLETLER UMUMÎ)
Yazan: Prof. Dr. Ahmed AKGÜNDÜZ
Ansiklopedi boy, 1147 sayfa
Üç büyük ciltte tamamlanacak olan bu eser, müftüler ve vâizler için bir fetvâ ve fıkıh el kitabı; hukuk tarihi öğrencileri ve araştırmacıları için tam bir başvuru eseri; İlahiyatçılar ve özellikle de İslâm Hukuku alanında merakı olanlar ve araştırma yapacaklar için olmazsa olmaz bir temel kaynak ve nihayet hukuk alanında çalışan hâkimler ve yasama organları üyeleri için ise tam bir mukayeseli hukuk külliyâtı olma özelliğini taşımaktadır. Zira Mecelle ve onu takib eden dönemleri içinde telif edilmiş bütün kanunlaştırma hareketlerinin meyvelerini, resmi ve gayr-ı resmi olanlarıyla birlikte bu eserde bulmak mümkün olacaktır.
Hukûk tarihçilerinin, ilahiyatçıların ve tarihçilerin yakından takip eylediği ve 12 ciltte tamamlanmasını umut ettiğimiz Osmanlı Kânûnnâmeleri ve Hukûkî Tahlilleri adlı eserimiz, bütün dünya kütübhânelerinde haklı yerini ihraz etmiş bulunmaktadır. Ancak herkesin ve bilhassa hukûka vâkıf tarihçilerin, hukukçuların ve ilahiyatçıların haklı olarak şu soruları sordukları bize sözlü ve yazılı olarak ulaşmaya devam etmektedir. Bu 760 küsûr Kânûnnameyi incelediğimizde bunların sadece ve sadece genel manada bir hukûk sisteminin % 20”sine tekabül ettiğini ve asıl % 80”lik kısmın ortada kaldığını görüyoruz. Bu muğlak sorunun cevabı ne olabilir? Bu soruya net bir cevap vermek gerekirse, bu 3.000 küsur sayfayı aşacak olan üç ciltlik eser, bu sorunun gerçek manada cevabı olacaktır. Osmanlı”nın İslam hukukunu nasıl tatbik ettiğini, bu İslamî kanunlar incelendikten ve de bu kanun hükümleri, şer‘iye sicilleri, Osmanlı arşiv belgeleri ve fetvâ kitapları ile mukayese edildikten sonra tam manasıyla anlaşılabilir.
Kamu hukûku kısmı, altı kitaptan oluştu ve kitabın 1. Cildini teşkil eyledi.
Birinci Kitap: hukûkun genel prensipleri;
İkinci Kitap: İslâm anayasa ve idâre hukûkuna dair 1) 622 tarihli Medine Site Devleti Anayasası 2)1453 Tarihli Fâtih Sultân Mehmed”in Teşkîlât Kânûnnâmesi (Kânûnnâme-i Âl-i Osmân); 3)1453 Tarihli Kânûnnâme-i Âl-i Osmân; 4)1527 Tarihli Kânûnî’nin Kânûnnâme-i Osmânî’si; 5) 1676 Tarihli Tevkı‘î Abdurrahman Paşa Kânûnnâmesi; 6) 1607 Tarihli Kavanîn-i Âl-i Osmân Der Hulâsa-i Mezâmîn-i Defter-i Dîvân; 7) 1750 Tarihli Teşrîfât Kânûnnâmesi; Tevkı‘î Abdurrahman Paşa Kânûnnâmesi; 8)1839 tarihli Tanzîmât Fermânı; 9) 1856 tarihli Islâhât Fermânı; 10) 1876 Tarihli Kânûn-ı Esâsî; 11)1864 tarihli Vilâyât Nizâmnâmesi; 12) 1871 tarihli İdâre-i Umûmiye-i Vilâyât Nizâmnâmesi; 13) 1982 tarihli İslâm Anayasası Ve Hükümleri; 14) 1981 tarihli İslâm’da İnsan Hakları Beyannâmesi.
Üçüncü Kitap: İslâm Ceza Hukûkuna dair 1) 1527 Tarihli Kânûnnâme-i Osmânî; 2) Dede Cöngi Efendi”nin Siyâet-i Şer‘iyyesi 3)1840 Tarihli Ceza Kânûnnâme-i Hümâyûnu; 4) 1851 Tarihli Kânûn-ı Cedîd; 5)1858 Tarihli Ceza Kânûnname-i Hümâyûnu; 6)1886 Tarihli Ömer Hilmi’nin Mi‘yâr-ı Adâleti ; 7) 1979 tarihli Pakistan Hudûd Kanunu.
Dördüncü Kitap: Malî hukuka dair 1)De: Cöngi Efendi”nin Risâle Fî Beyt”il-Mâl’ı 2) Arâzîye Dâ’ir Kânûn-ı Osmânî (Kânûn-ı Cedîd).
Beşinci Kitap: İslâm Usûl (Yargılama) hukûkuna dair 1) Mecellenin Usûle ilişkin üç kitabı (Md. 1613-1851); 2) 1917 Tarihli Usûl-i Muhâkeme-i Şer‘iyye Kararnâmesi; 3) 1855 Tarihli Tevcîhât-ı Menâsıb-ı Kazâ Nizâmnâmesi; 4) 1855 Tarihli Nüvvâb Hakkında Nizâmnâme; 5) 1873 Tarihli Meclis-i Tedkîkât-ı Şer‘iyye”nin Vezâ’ifini Hâvî Ta‘lîmât; 6) 1875 Tarihli Fetvâhâne Nizâmnâmesi; 7)1879 Tarihli Bilâ-beyyine mazmûnuyla amel ve hükm câ’iz olabilecek sûretde senedât-ı şer‘iyyenin tanzîmine dâ’ir ta‘lîmât-ı seniyye; 8) 1874 Tarihli Sicillât-ı Şer‘iyye ve Zabt-ı De‘âvî Cerîdeleri Haklarında Ta‘lîmât; 9)1868 tarihli Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliye”nin Nizâmât-ı Esâsiyesi; 10) 1870 Tarihli Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliye”nin Nizâmnâme-i Dâhilîsi; 11) 1871 tarihli Havâle Cem‘iyyeti”nin Vezâ’if ve Mu‘amelâtına Dâir Nizâmnâme; 12) 1871 tarihli İcrâ Cem‘iyyeti”nin Vezâ’if Ve Mu‘amelâtına Dâir Nizâmnâme; 13) 1872 tarihli Mehâkim-i Nizâmiye Hakkında Nizâmnâme; 14) 1872 tarihli Dersa‘âdet Hukûk-ı Âdiye ve Cezâiye Mehâkim-i Nizâmiyesi”nin Teşkîlât ve Vezâ’ifine Dâir Nizâmnâme.
Altıncı Kitap: İslâm Devletler Umûmî Hukûkuna dair 1) 1693 Tarihli Tevkî‘î Abdurrahman Paşa Kânûnnâmesi’nden ilgili maddeler; 2)1750 tarihli Teşrîfât Kânûnnâmesi’nin devletler umûmî hukûku ile alakalı maddeleri; 3) Hem Fransa ve hem de Hollanda ile yapılan ve tasdik edilen bazı Mu‘âhedelerin suretleri.
